Um fráveituna
Á veitusvæði fráveitu Veitna eru um 60% heimila landsins. Þjónustan er tvennskonar. Annars vegar söfnun og hreinsun skólps og hins vegar ofanvatns.
Skólp er mengað vatn frá heimilum eða atvinnustarfsemi. Fráveitan veitir mikilvæga þjónustu sem enginn getur verið án en fæstir leiða hugann að í amstri dagsins. Skólp berst fráveitu Veitna frá notendum, bæði frá heimilum og frá atvinnustarfsemi. Það rennur að dælustöðvum sem dæla því í skólphreinsistöðvar. Í skólphreinsistöðvum er skólpið hreinsað þar til það telst hæft til losunar í umhverfið.
Veitur annast uppbyggingu og rekstur fráveitu í Reykjavík, Kjalarnesi, Akranesi, Borgarnesi, Bifröst, Hvanneyri, Varmalandi og Reykholti. Þá er frárennsli frá Kópavogi, Mosfellsbæ, Seltjarnarnesi og hluta Garðabæjar hreinsað í hreinsistöðvum fráveitunnar við Ánanaust og Klettagarða. Á veitusvæði fráveitu Veitna eru um 60% heimila landsins. Þjónustan er tvennskonar. Annars vegar söfnun og hreinsun skólps og hins vegar ofanvatns.
Cloacina - saga fráveitu
Cloacina, sem við fáum hið alþjóðlega heiti klóaksins af, var rómversk gyðja sem ríkti yfir helsta skólpræsi borgarinnar eilífu. Hún var gyðja hreinlætis. Það var andans fólk af aðeins öðru tagi sem lét leggja fyrstu skólplögnina í Reykjavík. Nunnurnar í Landakoti fengu Knud Zimsen til að leggja skólplögn ofan af hæðinni niður Ægisgötuna og í sjó fram. Það var nokkrum árum áður en þessi ungi verkfræðingur var orðinn borgarstjóri í Reykjavík og skrúfaði frá brunahana við Laugaveginn og markaði þar með upphaf vatnsveitu í Reykjavík. Skipuleg fráveita er að þessu leyti eldri en vatnsveitan.
Bókin CLOACINA – saga fráveitu er komin út á vegum Veitna. Þar rekur Guðjón Friðriksson sagnfræðingur skólpsögu höfuðborgarinnar síðustu liðlega 100 árin. Í þessari bók er saga fráveitu Veitna í Reykjavík og aðkoma fyrirtækisins að samskonar rekstri á Akranesi og í Borgarbyggð rakin. Áður hafa verið gefnar út sögur vatnsveitu, rafveitu og hitaveitu í borginni. Saga fráveitunnar, sem tekið hefur gríðarlegum framförum síðustu öldina, var útundan þar til nú. Hér má hlaða niður Cloacina á pdf formi.
Algengar spurningar og svör um fráveituna
Hvar eru dælustöðvar?
Dælustöðvar, sem staðsettar eru víða við ströndina, sjá svo um að skila skólpinu í hreinsistöðvarnar við Ánanaust og Klettagarða þaðan sem því er dælt grófhreinsuðu um 4 kílómetra út á Faxaflóa.
Hvernig virka dælustöðvar?
- Skólpdælustöðvar dæla öllu skólpi til hreinsistöðva við Ánanaust og Klettagarða við venjulegar aðstæður.
- Yfirfallsdælur bætast við í mikilli úrkomu og þá fer útþynnt skólp á haf út.
- Stöðvist þessi búnaður opnar neyðarloka sem hleypir öllu skólpinu í sjóinn, rétt út fyrir fjöruborðið.
- Neyðarlokurnar eru til þess gerðar að skólp flæði ekki inn í híbýli fólks ef dælustöðvar bila/stöðvast. Fráveitukerfið er hannað með það í huga að skólp flæði frekar útí sjó heldur en inn til fólks.
Við eðlilegar aðstæður ráða stöðvarnar við að dæla öllu því skólpmagni sem í þær kemur. Í mikilli úrkomu eða hláku kemur fyrir að stöðvarnar ráði ekki við það magn sem kemur. Þá fara yfirfallsdælur í gang og er umfram magni af útþynntu skólpi dælt rúma 200 metra á haf út
Það flæðir inn til mín, hvað get ég gert?
Ef það flæðir inn til þín
- hringdu á dælubíl/ stífluþjónustu og Tryggingafélagið þitt.
Skoðið niðurföllin og hvar það er að renna inn
- Útiniðurföll: þetta er eðlilegt í óvenjumikilli úrkomu og fólk getur lítið gert annað en að minnka skaðann hjá sér. Birgja fyrir t.d. hurðar og þétta. Ef niðurföll utandyra eru stífluð þá ætti að reyna að hreinsa frá þeim og gera það reglulega.
- Inni niðurföll: ef það kemur upp þar þá er mögulega hægt að dæla því annað, en það þýðir ekkert að dæla því í baðkarið eða í niðurföll utandyra. Það getur verið allt sama kerfið og fer þá einfaldlega allt aftur inn. Þá er betra að reyna að dæla vatninu út í garð eða slíkt.
Ef það er dæla í kjallaranum hjá þér:
- Athugaðu hvort hún sé í gangi. Mögulega þarf að hreinsa hana og dælubrunninn. Hringdu í pípara ef þig vantar aðstoð.
Er öllu skólpi innan þéttbýlis í Reykjavík safnað til miðlægrar skólphreinsunar?
Mat starfsfólks fráveitu Veitna er að það magn skólps innan þéttbýlis í Reykjavík sem ekki er safnað til miðlægrar skólphreinsunar sé a.m.k. <1%.
Hvað er í skólpinu?
Í gegnum fráveitukerfið á höfuðborgarsvæðinu fer allt það sem sturtað er niður í klósett, vatn frá sturtum, baði, vöskum, þvottavélum og öðrum heimilistækjum sem nota heitt eða kalt vatn. Hitaveituvatn frá hitun híbýla er stór hluti skólpsins sem er frábrugðið skólpi víðast hvar erlendis.
Hver lætur vita þegar óhreinsað skólp fer í sjó?
Við hjá Veitum sendum tilkynningar til Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur þegar skólp fer í sjó frá dælustöðvum okkar. Hægt er að fylgjast með stöðu neyðarlúga í fráveitusjánni og við setjum líka tilkynningar á vefinn okkar.
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur sér um vöktun á mengun á strandsjó. Niðurstöður mælinga þeirra er að finna hér.
Gefi mælingar Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur tilefni til að ætla að hætta sé á ferðum vegna mengunar sendir það frá sér viðvaranir.
Hversu mikil mengun fylgir óhreinsuðu skólpi sem dælt er í sjó?
Margir þættir hafa áhrif á mengunina sem fylgir skólpi sem fer í sjó. Þar skiptir auðvitað magnið máli, hversu lengi það rennur í sjó, hversu blandað skólpið er hitaveitu- og yfirborðsvatni, veður og straumar í sjónum.
Líftími E.coli. Hver mánuður.
Life span of E. coli per season
MONTH LIFE SPAN OF E. COLI T90 January 9 hours February 8 hours March 5 hours April 4 hours May 3 hours June 1 hours July 2 hours August 3 hours September 5 hours October 8 hours November 9 hours December 10 hours Source: Vatnaskil consulting engineering company 1991, 1992, 1994, 1996, 1999
Hvað má gera ráð fyrir að mengun standi lengi yfir?
Saurgerlar fjölga sér illa eða ekki í vatni. Sólarljós brýtur niður saurgerla þannig að við væntum þess að saurgerlamengunin minnki hratt verði hennar vart. Veður hefur líka áhrif á hversu lengi mengunin varir.
Líftími saurkólígerla er áætlaður í klukkustundum. Miðað er við þann tíma sem gert er ráð fyrir að 90% af gerlunum sé dauður (T90).